Jakie są różnice między wegetarianizmem, a weganizmem? Czym tak właściwie są te dwa słowa i skąd się wzięły?
Wegetarianizm jest świadomym i celowym wyłączeniem z diety mięsa, w tym również ryb oraz owoców morza, może się również wiązać z tym wyłączeniem z diety produktów pochodzenia zwierzęcego takich jak np. smalec. Jest to świadomy wybór z różnych powodów – ekologicznych, zdrowotnych, moralnych. Natomiast weganizm różni się tym, że z diety wykluczone są takie produkty jak mleko, jaja, nabiał lub miód. Weganie całkowicie odrzucają ze swojej diety produkty pochodzenia zwierzęcego. Dieta wegańska jest tak zwana stylem życia, który zakłada o dbanie dobrobytu zwierząt. Uważam, że oba te terminy są do siebie bardziej podobne niż różniące się od siebie – jadłospisy te opierają się przede wszystkim na spożywaniu owoców i warzyw. Można by rzec, że weganizm jest bardziej restrykcyjną odmianą wegetarianizmu. Często bywa też tak, że zostanie wegetarianinem jest pierwszym krokiem do tego, aby w następnym zostać weganinem, choć nie zawsze, osobiście sama jestem wegetarianką, natomiast nie zdecydowałabym się przejść na weganizm ze względu na zamiłowanie do produktów, które odrzucają weganie. Nie jedząc mięsa całkowicie należy pamiętać o tym, że powinno się je zastępować, jeść pewne zamienniki, np. białko zwierzęce zastępowane jest białkiem, które znajduje się w nasionach lub roślinach (soczewica, bób, groch, fasola, orzechy). Krótko mówiąc weganizm jest po prostu klasyczną odmianą wegetarianizmu.
Skąd tak naprawdę wywodzą się te dwa pojęcia?
Za pierwszych historycznie potwierdzonych zwolenników wegetarianizmu uznaje się orfików, którzy żyli ok 600 lat p.n.e. Ich rezygnacja z mięsa miała podłoże religijno-filozoficzne. Orficy wierzyli w wędrówkę dusz i ponowne narodziny po śmierci w ludzkim lub zwierzęcym ciele. Zbawienie widzieli w ascezie i oczyszczaniu, co obejmowało między innymi unikanie mięsa, jaj i wełny. Podobny pogląd dzielił żyjący w VI w p.n.e. grecki filozof i matematyk Pitagoras. On i jego uczniowie żyli wegetariańsko.
W połowie XX wieku zostały założone pierwsze towarzystwa wegańskie (Wielka Brytania, a następnie USA). Słowo vegetarian zostało skrócone do słowa vegan wykorzystując tylko trzy pierwsze i dwie ostatnie litery. Słowo weganizm ma na celu wprowadzić styl życia, który wykluczy wykorzystywania wobec zwierząt wszelkiego rodzaju okrucieństwa.
Wegetarianizm jak i weganizm zaczynają być coraz bardziej popularne, niestety ludzie często mylą oba te terminy, głównie ze względu na podobieństwa definicji jak i produktów, które można znaleźć w sklepach z wielkim napisem WEGETARIAŃSKIE lub WEGAŃSKIE.
Mimo panującej mody jakie są powody przejścia, na któreś z tych diet?
Powodów może być wiele, najczęstsze z nich to np. filozoficzne – niejedzenia mięsa ze względu na zabijanie zwierząt – wiele osób uważa to po prostu za nieetyczne. Światopoglądowe jest dążeniem do doskonałości i harmonii z przyrodą, czyli „żyj i daj żyć innym”. Ekonomiczne niejedzenie mięsa wiąże się z tym, że produkty roślinne zazwyczaj są tańsze. Najpopularniejszym powodem nie jedzenia mięsa jest panująca moda z oba tymi terminami, więc uważam, że Ci, którzy przechodzą na dietę wegetariańską lub wegańską wyczytali to w jakimś artykule lub chcąc upodobać się innym, na zasadzie „inni mogą, to ja też”, wykluczając całkowicie inne powody zmiany diety. W moim środowisku na szczęście jeszcze się z tym nie spotkałam, najczęściej słyszę to wśród młodszych osób, które w obecnych czasach są podatne bardzo na to co mówią inni – najczęściej są to ich rówieśnicy. Moim przejściem na wegetarianizm towarzyszyło to, że mięso mi po prostu nie smakuje, odrzuca mnie widok zabitych, zakrwawionych zwierząt oraz wspomniany wyżej światopogląd z mocnym hasłem „żyj i daj żyć innym”.
Czy przejście, na którąś z tych diet jest zdrowe i łatwe?
Uważam, że jeśli ktoś ma konkretne powody do tego aby zmienić swoją dietę to jest to stosunkowo łatwe, gorzej jeśli ktoś ma zamiar zrobić to, przymuszając się panującą modą. Trudność przejścia na dietę wegetariańską bądź też wegańską zaczyna się robić w momencie jeśli Twoje dzieci, żona lub mąż są całkowicie temu przeciwni i wręcz uwielbiają mięso oraz produkty pochodzenia zwierzęcego. Problemem też może być wspólne wyjście ze znajomymi zjeść na miasto, gdzie nie we wszystkich restauracjach tak naprawdę można dostać danie wykluczające mięso – większym problemem jest znalezienie w każdej restauracji dania całkowicie wegańskiego – w którym znajdziemy większą ilość produktów z dodatkami pochodzenia zwierzęcego. Cofając się wiele lat wstecz kiedy wegetarianizm i weganizm nie był na tyle popularny problemem nawet było znalezienie produktów wegańskich, a więc panująca moda nad tymi dietami ma jednak jakieś korzyści. Idąc do sklepu można znaleźć w markecie nawet wędlinę wegańską/wegetariańską. Chcąc ugotować coś wegetariańskiego bądź wegańskiego nie ma nawet teraz z tym problemu, gdyż można w różnego rodzaju sklepach znaleźć książki z przepisami od łatwych aż do trudnych. Również w internecie można znaleźć mnóstwo filmików lub artykułów z przepisami na smaczne dania wegańskie i wegetariańskie. W tych czasach wiedza na ten temat jest ogólnodostępna i nawet jeśli znajdzie się jakaś osoba, która nie ma pojęcia czym jest wegetarianizm i weganizm bezproblemowo znajdzie wszystko w sieci, w książkach od wyjaśnienia definicji aż po najtrudniejsze przepisy nie przypominające nawet dań, które są wegańskie – można tutaj podsunąć wszelkiego rodzaju kotleciki z soczewicy lub ciecierzycy, które wizualnie wyglądają na mięsne – oszukując nasze zmysły.
Wykluczenie z jadłospisu mięsa może wiązać się z brakiem niektórych witamin oraz składników mineralnych, ale nie jest to trudne dlatego, że istnieje wiele innych produktów, które są tzw. zamiennikami tego co nam brakuje nie jedząc mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego. Obie diety mają również wiele zalet, takie jak: wysoka gęstość energetyczna, ograniczona zawartość tłuszczu i nasyconych kwasów tłuszczowych, zwiększony udział NNKT, brak lub niska zawartość cholesterolu, wyższa zawartość węglowodanów złożonych i błonnika pokarmowego, wysoka zawartość witamin rozpuszczalnych w wodzie głównie witaminy C, działanie alkalizujące oraz korzystny stosunek sodu do potasu.
Wegetarianizm ma również wady takie jak kłopoty z pokryciem zapotrzebowania na energię, niedostateczna podaż białka, niska wartość biologiczna białka, niedobór witaminy B12, niedobór witaminy D, niedostateczna podaż wapnia, żelaza i cynku oraz niska ich biodostępność, obniżona strawność składników odżywczych. Moim zdaniem wadą tego jest również to, że wiele osób, które są na którejś z tych diet pokrywają braki z odrzuceniem mięsa suplementami w nadmiernych ilościach bądź po prostu takimi, które swoim składem niewiele mają wspólnego z pokryciem zapotrzebowania.
Dieta wegetariańska oraz wegańska mają również swoje konsekwencje zdrowotne takie jak ryzyko wystąpienia pewnego rodzaju chorób (tj. niedożywienie białkowe, krzywica, osteoporoza itd.) jak i zmniejszone ryzyko zachorowań (np. otyłość, nadciśnienie, choroby nowotworowe, próchnica zębów, cukrzyca typu II).
W etyce dieta wegetariańska opiera się o dwa główne na dwóch zagadnieniach, które dotyczą sprzeciwu wobec mordowania zwierząt oraz sprzeciwu wobec konkretnych praktyk agrokulturowych (Hodowla i uprawa zwierząt) , które wiążą się z produkcją mięsa, a konkretniej ze złym traktowaniem zwierząt hodowlanych. Etyka wegetarianów w ogromnej mierze opiera się na tym, że skoro ludzie mają możliwość zaspokojenia głodu roślinami to mięso w diecie człowieka jest niepotrzebne, a więc cierpienie zwierząt oraz ich zabijanie jest po prostu bezduszne i bezsensowne, zatem jest to tzw. walka z mięsożernością. Postawa etyczna wegetarianizmu najczęściej opiera się na obronie praw zwierząt, etyki ekologicznej, zasady „non violence” (Świat bez przemocy) bądź też po prostu reguł wyznania religijnego. Z etycznego punktu widzenia osoby stosujące dietę bezmięsną uważają, że zwierzęta mają prawo żyć tak samo jak ludzie, wręcz porównują ludzi do zwierząt uważając, że tak samo jak zwierzęta odczuwają ból, tak samo cierpią, tak samo się stresują oraz tak samo odczuwają emocje jak my. Jest to dość drastyczne ponieważ zwierzęta nie mają wyboru – trafiają do rzeźni, gdzie oddają swoje życie aby wyżywić człowieka, a człowiek równie dobrze jest w stanie najeść się roślinami. Najczęściej zwierzęta trafiające do klatki zabijane są pełne strachu i bólu. Uważam, że dieta bezmięsna jest tak naprawdę bardzo dobrą dietą, jak większość wegetarianów twierdzi iż zabijanie bezdusznie zwierząt jest niepotrzebne skoro najadamy się roślinami tak nie ma to w stosunku do naszego zdrowia praktycznie żadnych wad ponieważ bezproblemowo można dostosować zapotrzebowanie człowieka na składniki mineralne, białko i witaminy w produkty takie jak owoce, warzywa, zboża oraz nasiona. Etyka bezmięsna opiera się również na ekologii nieszkodzenia zwierzętom, w sieci można wiele na ten temat wyczytać, przeprowadzane były wielokrotnie badania na ten temat. Wiele badań na zasadzie przeprowadzenia ankiet mówią również o tym, że wegetarianie „wykazywali bardziej ugruntowane przekonania.” Oraz to, że etyka wegetarian daje większą motywację prowadzenia zdrowego stylu życia bądź też większego dbania o swoje zdrowie poprzez motywację do tego aby nie krzywdzić zwierząt.
Uważam, że powinniśmy mówić ludziom, że przejście na wegetarianizm jest zdrowsze (nie namawiając ich do tego oczywiście na siłę, każdy ma swój wybór), wyklucza też mniejsze zło w postaci zabijania zestresowanych zwierząt, ale nie jest to jedyny wybór. Natomiast jak wygląda etyka typowo wegańska? Odpowiedź ma wiele wspólnego z etyką wegetarianizmu bo to tak zwane „mniejsze zło” (coś złego na co zgadza się ktoś, kto chce uniknąć czegoś złegego), czyli unikanie krzywdy zwierząt (jak w wegetarianizmie) jak i również nie wykorzystywania ich, nie czerpania z nich korzyści. Etyka weganizmu ma wiele wspólnego z obroną praw zwierząt. Jeśli osoba, która uważa, że zwierzęta nie są po to żeby je wykorzystywać przejście na weganizm uważa się naprawdę słuszne. Uważam, że weganie, którzy motywują się etyką mają luźniejsze i łatwiejsze podejście do diety wegańskiej. Łatwiej im po prostu znaleźć coś dla siebie ponieważ dokładnie wiedzą czego chcą, a czego wolą uniknąć, natomiast Ci którzy kierują się przejściem na tą dietą z innych powodów takich jak np. obecna moda na panowanie weganizmu mają nieco trudniej i częściej sięgają po suplementy aby zapewnić sobie braki w zapotrzebowaniu człowieka. Jakiś czas temu wyczytałam gdzieś w gazecie, że osoby, które właśnie kierują się typowo etyką wegańską na zasadzie nie wykorzystywania zwierząt przyjmują to jako swój styl życia oraz nazywaniem siebie jako weganin jako odrzucenia również wszelkiego rodzaju torebek, butów, kurtek ze skóry zwierząt bądź ich futra. Jako wegetarianka wiele razy spotkałam się z tak zwaną „burzą mózgów”(technika wywodząca się z psychologii społecznej, która ma na celu doskonalenie decyzji grupowych)– najczęściej w gronie rodzinnym przy stole w trakcie obiadu, gdzie ludzie zaczynali mnie pytać coś w stylu: „Ale dlaczego nie jesz mięsa? To tylko twoje wymysły. Przecież każdy człowiek potrzebuje mięsa, jest smaczne!”. Uważam, że jednak nie każdy skoro tak dużo osób potrafi sobie latami bez niego radzić, są szczęśliwi, a zarazem dumni z tego, że nie są mięsożercami. Przy takich dyskusjach najczęściej odpowiadałam: „Mięso mi nie smakuje, nie czuję potrzeby zjedzenia mięsa, brzydzi mnie widok tusz zwierząt, czuję się okropnie wiedząc, że jem martwe zwierze, które przed rzezią było zamknięte w ciasnej klatce i zamordowane w strachu” – największym zdziwieniem mięsożerców po takiej odpowiedzi jest: „Jak to Ci nie smakuje?” . Nie pozostaje mi nic innego jak tylko zachęcić (absolutnie nie zmusić) ludzi do przejścia na dietę wegetariańską lub wegańską z powodów etycznych, a przede wszystkim dlatego, że jadłospisami bezmięsnymi również jesteśmy w stanie się wyżywić i bezproblemowo dostarczyć sobie zapotrzebowania na składniki mineralne jak i witaminy.
Bibliografia
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Weganizm
2. https://proveg.com/pl/blog/historia-wegetarianizmu-weganizmu/
3. https://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/wegetar_slajdy.pdf